Güç, en genel tanımıyla istediğini elde etmek için başkalarının davranışlarını etkileme yeteneğidir. Uluslararası politikanın en merkezi kavramlarından birisi olan güç, aktörlerin kaynaklara, güvenliğe ve genel refaha erişiminin anahtarıdır. Uluslararası İlişkiler literatüründe güç, geleneksel olarak ulusal güç olarak anlaşılır. Ancak bu geleneksel ulusal güç anlayışı bir yandan kaynaklar açısından tanımlarken, diğer yandan aktörler üzerinde etki uygulama yeteneği olarak ilişkisel bir tarzda tanımlanabilmektedir. Uluslararası İlişkilerde klasik realist gelenek, gücü belirli kaynaklara sahip olmakla ilişkilendirir. Bu açıdan ulusal gücün göstergesi olan kaynaklar, askeri harcama düzeyi, silahlı kuvvetlerin büyüklüğü, gayri safi milli hasıla, toprak büyüklüğü, endüstriyel kapasite ve nüfus gibi ölçülebilir kaynaklarla tanımlanmıştır. İlişkisel güç kavramının temeli ise kaynaklardan bağımsız olarak bir durumun sonucunda lehine bir değişiklik meydana getirebilme yeteneğidir. Ancak gücü ölçülebilir materyal kaynaklara dayalı olarak tanımlamak çok daha yaygın bir yaklaşımdır. Liberal uluslararası ilişkiler teorisi ise Uluslararası İlişkilerin sadece realistlerin bu katı ve materyal güç yorumuyla açıklanamayacağını, liberal değerler, içsel etkenler, ekonomik karşılıklı bağımlılık, uluslararası kurum ve rejimlerin etkileri üzerinden daha iyi anlaşılabileceğini vurgular.
Bu farklı yaklaşımlar üzerine Joseph Nye, gücü ilk olarak sert ve yumuşak güç olarak kategorize ederek Uluslararası İlişkilerde gücün tanımlanması ve yorumlanmasına farklı bir boyut getirmiştir. Sert güç, askeri ve ekonomik güç gibi geleneksel zorlama araçlarından türetilirken, yumuşak güç, diplomasi gibi zorlayıcı olmayan yollarla devlet içindeki veya dışındaki diğer aktörleri etkileme veya ikna etme yeteneğidir. Bu kapsamda sert güç, “başkalarını kendi tercihlerine ve stratejilerine aykırı şekilde hareket ettirme yeteneği” iken, yumuşak güç “başkalarının sizin istediğiniz sonuçları istemesini sağlama” ve daha özel olarak “zorlama yerine cazibe yoluyla hedeflere ulaşma yeteneğidir”. Nye’a göre yumuşak güç, bir ülkenin kültürünün, siyasi ideallerinin ve politikalarının çekiciliğinden doğar.
Yumuşak güç, ikna ve çekiciliği kullanarak rekabet veya çatışma olmadan davranış değişikliği sağladığı için sert güç kadar ve hatta ondan daha da önemlidir (Nye, 2004: 256). Çünkü özellikle günümüzde sert gücün kullanılması hem finansal hem de siyasal olarak daha maliyetlidir. Oysa yumuşak güç bu kaynakları gerektirmez ve başarısızlığın maliyeti daha düşük ve tahammül edilebilirdir.
Nye, 1990’da ilk kez yumuşak güç-sert güç ayrımını yaptıktan sonra yumuşak güç Uluslararası İlişkiler disiplininde yoğun olarak tartışılan bir kavram haline gelmiştir. Soğuk Savaş sonrası dönemin yeni uluslararası güvenlik ortamında güvenlik gibi güç kavramı da yeniden çok boyutlu bir tartışmayla ele alınmıştır. Bu kapsamda, Nye çalışmasında tam olarak bunu ifade etmemiş olsa da, yumuşak gücün askeri gücün yerini alabileceği ya da en azından yumuşak gücün tek başına her açıdan etkili bir dış politika yaratabileceğine yönelik görüşler ortaya koyulmaya başlanmıştır.
Davranışlar
Temel amaçlar
Hükümet politikaları
Askeri güç
Zorlama Caydırma Koruma
Tehdit Kuvvet
Zorlayıcı diplomasi Savaş İttifak
Ekonomik güç
Teşvik Zorlama
Para verme Yatırım
Yardım Rüşvet
Yumuşak güç
Hayranlık uyandırma Gündem yaratma
Değerler Kültür Politikalar Kurumlar
Kamu diplomasisi İki taraflı ve çok taraflı diplomasi
Joseph Nye, Gücün Üç Çeşidi Kaynak: Joseph S. Nye (2004a). Soft Power: The Means to Success in World Politics.NY, Public Affairs:31.
Nye, kendi sözleriyle “yumuşak gücün tek başına etkili bir dış politika üretebileceği şeklindeki yanlış algıya karşı” akıllı güç kavramını geliştirmiştir (Nye, 2009: 160). Akıllı güç, hem yumuşak hem de sert gücü başarılı bir biçimde birleştirme yeteneği olarak tanımlanır. Akıllı güç, kültür, ekonomi, askeri güç ve bunların bir stratejide birleştirilmesiyle yaratılan sinerji dahil olmak üzere ulusal gücün tüm araçlarının akıllı bir şekilde bir arada kullanılmasıdır. Bu bağlamda Uluslararası İlişkilerde başarılı dış politika için önemli olan, hangi durumda sert hangi durumda yumuşak güç araçlarının ve ne ölçüde kullanılacağını belirlemek suretiyle gücün akıllı kullanımıdır. Nye, bu durumu uluslararası terörizm örneği üzerinden açıklamaktadır. Nye’ın deyimiyle El Kaide terör örgütüyle mücadele sert güç araçlarını gerektirmekle birlikte bu mücadeleyi tüm İslam dünyasına karşı bir hareket olarak yansıtmamak ve terörle mücadelenin meşruiyet zeminini kaybetmemek için yumuşak güç araçlarının da harekete geçirilmiş olması, yani gücün akıllı kullanımı önemlidir (Nye, 2004b: 258-259).
Akıllı güç, gücü en üst düzeye çıkarmak veya hegemonyayı korumakla ilgili değil, gücün yayılması ve kaynakları başarılı stratejilerde birleştirmenin yollarını bulmakla ilgilidir. Akıllı bir strateji aynı zamanda mevcut güç kaynaklarının neler olduğu ve hangi bağlamlarda kullanılabileceğinin de belirlenmesidir. Yine bu kapsamda önemli bir unsur da hedef kitlenin iyi anlaşılmasıdır. Nye’ın deyimiyle kalpleri ve zihinleri kazanmak yumuşak gücün özüdür (Nye, 2009: 163), bunu başarmak içinse anlamak en önemli unsurdur.
Nye’ın akıllı güç kavramının devletlerin başarılı dış politikalar üretmeleri ve uygulamaları için önemli olduğu yaygın olarak kabul edilmektedir. Ancak akıllı gücün yalnızca devletlerle sınırlandırılamamak gerekir. Uluslararası İlişkilerin tüm aktörleri için, özellikle uluslararası ilişkilerde aktörlük olan etkin uluslararası örgütler için de eşit derecede geçerli ve önemli bir kavram olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Bu kapsamda Avrupa Birliği (AB) ve NATO’dan söz etmek, hatta her iki örgütü akıllı gücü hayata geçirebilme kapasiteleri bakımından karşılaştırmak anlamlıdır. AB Uluslararası İlişkilerde bir aktör olarak yumuşak güçtür. Buna karşın, özellikle Soğuk Savaş sonrası süreçte yumuşak ve sert güç arasındaki dengeyi sağlamak amacıyla sert güç yeteneklerini bilinçli ve stratejik bir şekilde geliştirmeye çalışmaktadır. Bu kapsamda 2022’de kabul edilen Stratejik Pusula’da da Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası (OGSP) kapsamındaki misyonların tamamlanması, örneğin 5 bin kişilik AB Acil Müdahale Gücü’nün hayata geçirilmesi gibi savunma kapasitesini geliştirmeye yönelik kararlar alınmıştır. Sert güç unsurlarına daha fazla odaklanmakla birlikte yine de AB, stratejide kendisini NATO’nun tamamlayıcısı olarak tanımlamaya devam etmiştir (A Strategic Compass, 2022: 14). Diğer yandan askeri bir ittifak olan NATO, Uluslararası İlişkilerde aktör olarak sert güçtür ve AB’nin aksine akıllı güç dengesini sağlamak amacıyla yumuşak güç kapasitesini artırmaya çalışmaktadır. Bu bakımdan NATO’nun hem ittifak üyesi ülkelerin kamuoylarına hem de ittifak dışındaki ülkelerin kamuoylarına yönelik olarak planlanan kamu diplomasisi faaliyetleri önemlidir. Çünkü kamu diplomasisi stratejisi ve faaliyetleri, Nye’ın yumuşak gücün kalpleri ve zihinleri kazanmak olarak tarif ettiği işlevinin en açık yansımasıdır. NATO’da kamu diplomasisi faaliyetleri kuruluşundan beri yürütülmekle birlikte bu isimle bir birimin kurulması 2003 yılında gerçekleşmiş, 2011’de kamu diplomasisinin artan öneminin anlaşılmasıyla doğrudan NATO Genel Sekreterine kamu diplomasisi konularında tavsiyelerde bulunmak ve rapor vermek üzere kamu diplomasisinden sorumlu yeni bir genel sekreter yardımcılığı meydana getirilmiştir.
Mevcut uluslararası sistemde, uluslararası aktörlerin etkin ve başarılı dış politikalar üretebilmeleri ve uygulayabilmeleri için akıllı güç çok daha merkezi bir konuma gelmiştir. Kavramın yaratıcısı Nye, “Niccolo Machiavelli 400 yıldan fazla zaman önce İtalya’daki prenslere sevilmekten çok korkulmanın daha önemli olduğunu öğütlemiştir. Ancak bugünün dünyasında Nye, “her ikisi de olmak en iyisidir” (Nye, 2004a: 1) sözleriyle akıllı gücün önemini vurgulamıştır.
Okuma Önerileri:
Kitap: Joseph S. Nye, Soft Power: The Means to Success in World Politics, New York, Public Affairs, 2004a.
Makale: Joseph S. Nye, “Soft Power and American Foreign Policy”, Political Science Quarterly, Cilt 119, No 2, s. 255-270, 2004b.
Makale: Joseph S. Nye, “Get Smart: Combining Hard and Soft Power”, Foreign Affairs, Cilt 88, No 4, s. 160-163, 2009.
Doç. Dr. Fulya Aksu, İstanbul Altınbaş Üniversitesi Uluslararası İlişkiler öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Doktora derecesini 2011 yılında Ankara Üniversitesi’nden ‘Dış Politika ve Kimlik: İnşacı Perspektiften Türk Dış Politikasının Analizi’ başlıklı teziyle alan Aksu’nun akademik ilgi ve çalışma alanları, uluslararası ilişkiler teorileri, savaş ve güvenlik çalışmaları ile Türk dış politikasıdır. Doç. Dr. Aksu’nun bu alanlarda, aralarında ‘The Transatlantic Link in Turkey’s Middle Power Identity’, ‘İlkçağlardan Günümüze Haklı Savaş’, ‘Türkiye’de Güvenlik: Algı, Politika, Yapı’, ‘NATO’nun Stratejik Konseptleri’ başlıklı çalışmaları bulunan birçok yayını mevcuttur.
