Avrupa Yeşil Mutabakatı, Avrupa Birliği’nin (AB) Komisyonu tarafından Aralık 2019 tarihinde iklim değişikliği, çevresel bozulma ve sürdürülebilir bir geleceğe duyulan ihtiyaç gibi acil önlem alınması gereken sorunları ele alma konusunda geleceğe yönelik kararlılığını gösteren önemli bir politika yönelimidir. Mutabakat, iklim değişikliği ve çevre sorunlarıyla mücadele ve uyum çalışmalarını tüm politika alanlarında gerçekleştirip, temiz ve döngüsel bir ekonomiye geçişi herkes için adil ve kapsayıcı hale getirerek AB ekonomisini sürdürülebilir kılmak için bir yol haritası sunmaktadır. Böylece kaynakların verimli kullanımını artırarak, iklim değişikliği ile mücadele etmeyi, biyoçeşitlilik kaybını geri döndürmeyi ve kirliliği azaltmayı amaçlamaktadır. İhtiyaç duyulan yatırımları ve mevcut finansman araçlarını özetlemekte ve adil ve kapsayıcı bir geçişin nasıl sağlanacağını açıklamaktadır. Dolayısıyla, Avrupa Yeşil Mutabakatı, başta ulaşım, enerji, tarım, binalar ve çelik, çimento, tekstil ve kimya gibi endüstriler olmak üzere ekonominin farklı sektörlerini etkileyecek kapsamdadır.
Temel hareket noktası, iklim değişikliği ve çevresel bozulmanın Avrupa ve dünya için varoluşsal bir tehdit olduğudur. AB’yi 2050 yılına kadar iklim açısından nötr bir kıtaya dönüştürmeye yönelik bütüncül bir yaklaşımı temsil eden bu mutabakat, enerji, ulaştırma, tarım ve sanayi dahil olmak üzere çeşitli sektörlerin temelden yeniden şekillendirilmesini gerektirmektedir. Avrupa Yeşil Mutabakatı, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmanın yanı sıra, ekonomik büyümeyi, sosyal eşitliği ve teknolojik yeniliği teşvik etmeyi de amaçlamaktadır.
Resim 1: Avrupa Yeşil Mutabakatı
Kaynak: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:52019DC0640
Avrupa Yeşil Mutakabatı şu hedefleri içermektedir: geniş bir sektör yelpazesinde emisyon azaltımı, doğal karbon yutaklarını artırma, emisyonları sınırlandırma, kirliliği fiyatlandırma ve yeşil dönüşüme yönelik yatırımlar için güncellenmiş bir emisyon ticaret sistemi oluşturma, vatandaşlar ve küçük işletmeler için sosyal destek sağlama. Mutabakat bu kapsayıcı hedeflere ulaşmak için birbirine bağlı bir dizi eylemin ana hatlarını çizmektedir. Dolayısıyla, sanayiden finansmana, enerjiden ulaştırmaya ve binalardan tarıma uzanan bir dizi alanda AB politikalarında kapsamlı değişiklikler öngörmektedir. Örneğin, daha sürdürülebilir ve döngüsel bir ekonomiye geçiş ihtiyacını vurgulamakta, ayrıca enerji verimliliğinin artırılmasını, yenilenebilir enerji kaynaklarının önemli ölçüde genişletilmesini ve fosil yakıtların aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmasını hedeflemektedir. Bu çerçevede, Avrupa Komisyonu, fosil yakıtlara büyük ölçüde bağımlı bölgelere yardımcı olmak için “Adil Geçiş Fonu” da dahil olmak üzere geçişi destekleyecek fonları harekete geçirmeyi öngörmektedir. Bir başka ifadeyle Avrupa Yeşil Mutabakatı, belirli bölgelerin ve sektörlerin yeni yeşil ekonomiye uyum sağlamada zorluklarla karşılaşabileceğini kabul ederek, adil ve hakkaniyetli bir geçiş sağlamayı taahhüt etmektedir. Adil Geçiş Mekanizması, bu bölgelerin ve toplulukların gerekli dönüşümleri geçirmelerine yardımcı olmak için mali destek sağlayarak hiç kimsenin geride kalmamasını planlamaktadır. Bunun yanı sıra, Avrupalı şirketler için eşit bir alan sağlamak üzere Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması, ithal edilen ürünlerin de dahil edildiği sektörlerde sınırda karbon fiyatı ödemesini öngörmektedir.
Avrupa Yeşil Mutabakatının bir diğer önemli yönü de kaynakların verimli kullanıldığı, atıkların en aza indirildiği ve ürünlerin yeniden kullanım ve geri dönüşüm için tasarlandığı döngüsel bir ekonominin teşvik edilmesidir. Mutabakat ayrıca organik tarımı teşvik ederek, toksik etkili kimyasallardan oluşan pestisit kullanımını azaltarak ve biyoçeşitliliği koruyarak tarımı daha sürdürülebilir hale getirmeyi de hedeflemektedir. Biyoçeşitliliğin dünyadaki yaşamın sürdürülmesindeki rolünü kabul eden Mutabakat, ekosistemlerin korunmasına da vurgu yapmaktadır. Bu çerçevede 2020’de açıklanan AB’nin 2030 Biyoçeşitlilik Stratejisi, kara ve deniz alanlarının %30’unun korunması ve bozulmuş ekosistemlerin restorasyonunun teşvik edilmesi gibi önemli hedefleri içermektedir.
Kaynak: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/delivering-european-green-deal_en
Avrupa Yeşil Mutabakatı, geniş ölçekli bir yeşil değişim planıdır. Dolayısıyla, AB üyeleri Avrupa’yı 2050 yılına kadar ilk iklim nötr kıtaya dönüştürmeyi taahhüt etmiş ve bu hedefe ulaşmak için 2030 yılına kadar emisyonları 1990 seviyelerine kıyasla en az %55 oranında azaltma taahhüdünde bulunmuşlardır. Bu kapsamda, AB’nin iklim, enerji, arazi kullanımı, ulaşım ve vergilendirme politikalarının 2030 yılına kadar 1990’daki seviyesine kıyasla %55 emisyon azaltımı sağlanacak şekilde gözden geçirilmesi için “Fit for 55” adı verilen mevzuat değişikliği paketi Avrupa Komisyonu’nda 2021’de yayımlanmıştır. Paket, AB ekonomisinin tüm sektörlerini uygun maliyetli ve rekabetçi bir şekilde iklim hedeflerine ulaştırmayı öngörmektedir. Bu çerçevede AB Emisyon Ticaret Sistemi, bina ve karayolu taşımacılığı yakıtları için yeni AB Emisyon Ticareti, Sosyal İklim Fonu, otomobiller ve kamyonetler için CO2 emisyon standartları gibi çalışmalar devam etmektedir. Diğer yandan, Mayıs 2022’de açıklanan “REPowerEU” planı ile Komisyon, AB’nin enerji kaynaklarını çeşitlendirerek daha fazla yenilenebilir enerji tasarrufu yapmasına yardımcı olacak önlemlerini açıklamıştır.
Kaynak: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/delivering-european-green-deal_en
Avrupa Yeşil Mutabakatı sürdürülebilir bir geleceğe doğru atılmış önemli bir adım olsa da hayata geçirilmesinde çeşitli zorluklar bulunmaktadır. Öncelikle Mutabakat, önemli finansal yatırımlar, politika koordinasyonu ve toplumsal katılım gerektirmektedir. Bunun yanı sıra geçiş süreci, sektörler ve bölgeler için ekonomik zorlukları da beraberinde getirecektir. Öte yandan Mutabakatın yeni yeşil alanların yaratılması, enerji bağımsızlığının artırılması ve kamu sağlığının iyileştirilmesi de dahil olmak üzere potansiyel faydaları da unutulmamalıdır.
Avrupa Yeşil Mutabakatı, AB’nin iklim değişikliğine karşı küresel mücadeleye öncülük etme kararlılığını da yansıtan kapsamlı bir çerçevedir. Çevresel, sosyal ve ekonomik hedefleri bir araya getiren Mutabakat, sürdürülebilirliğe yönelik bütüncül bir yaklaşımı temsil etmektedir. AB, bir yandan dünyanın ilk iklim-nötr kıtasını oluşturmak için çabalarken, diğer yandan Mutabakat ile şekillendireceği ticaret çalışmaları ve çeşitli destek fonları aracılığı ile dolaylı olarak iş birliği yaptığı diğer devletleri de daha sürdürülebilir bir geleceğe yönelik hareket etmeye yönlendirecektir. Bir başka ifadeyle, AB’nin üye ülkeler için belirlediği standartlardan oluşan Mutabakat, AB ülkelerinin üçüncü taraflarla ilişkilerini de etkileme potansiyeline sahiptir. Bu da, AB’nin sahip olduğu geniş ticari bağları düşünüldüğünde, küresel iklim hedeflerine ulaşmada önemli bir aşama olacaktır.
Okuma Önerileri
Web İçeriği: European Green Deal, 2019, https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/delivering-european-green-deal_en
Web İçeriği: T.C. Ticaret Bakanlığı, Yeşil Mutabakat, https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat
Web İçeriği: Switch2Green, The EU Green Deal – a roadmap to sustainable economies, https://www.switchtogreen.eu/the-eu-green-deal-promoting-a-green-notable-circular-economy/
İzleme Önerileri
Video: Green Deal Proposal, European Commission, https://www.youtube.com/watch?v=nEWiL7A9kIY
Video: The EU Climate. Deal, DW Documentary, https://www.youtube.com/watch?v=SZbl99x_kV8
Video: EU Green Deal: EU Emission Trading System, European Commission, https://www.youtube.com/watch?v=Neh9x6OZrX0
Sezen Kaya Sönmez, Kadir Has Üniversitesi’nde Uluslararası İlişkiler alanında doktora eğitimine devam etmektedir. Lisans ve yüksek lisans derecelerini Çukurova Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde tamamlamıştır. Araştırma alanları çevresel güvenlik, iklim güvenliği, iklim değişikliği ve Kopenhag Okulu’na odaklanmaktadır.
