Avrupa Polis Teşkilatı Europol veyahut daha geniş anlamıyla Avrupa Birliği adli işbirliği (The European Union Agency for Law Enforcement Cooperation) AB’ye üye devletlerin her türlü uluslararası ve organize suç, siber suçlar ve terörizm ile mücadelesine destek olma amacı taşımaktadır. AB üyesi olmayan devletlerle de uluslararası örgütlerle de işbirliği amaçlamakta ve kısmen de olsa gerçekleştirmektedir. Bu çerçevede en önemli görünen tehditler terörizm, uluslararası uyuşturucu kaçakçılığı ve para aklama, organize dolandırıcılık, Euro sahteciliği (kalpazanlığı), insan kaçakçılığıdır. Bunlara ek olarak KDV dolandırıcılığı, entelektüel mülkiyet hakkı ihlalleri, sigara kaçakçılığı ve motorsiklet çeteleri ile de ilgilenmektedir. Avrupa Polis Teşkilatı’nın son kapsamlı çalışmalarına bakıldığında terörizm, organize suç ve siber suçların ağırlıklı yer aldığı görülebilir. Özellikle bunlar olmak üzere görev alanı içerisindeki konularda ciddi sayıda eğitim ve bilgilendirme etkinlikleri düzenlemektedir.
Malum, Avrupa bütünleşmesi ekonomik bütünleşme ile başlamış ve gelişmiştir. Zaman içerisinde bu temel korunarak onun için gerekli diğer alanlara derinleşme gerçekleşmiştir. Ekonomik bütünleşme ile adli işbirliğinin ilişkisi Soğuk Savaş sonrası dönemin belirleyenleri çerçevesinde daha da kuvvetlenmiştir. Dahası, Avrupa bütünleşmesinin benzersiz boyutlara ulaşması adli işbirliği gereğini daha da arttırmıştır. Örneğin, serbest dolaşımın yaygınlaşması organize suç örgütlerine de kolaylıklara yol açmış ve asli süreç ile yetkilerin ulusal kurumlarda kalması suçla mücadelede vahim eksikler doğurmaya başlamıştır. 1999 Tampere (Finlandiya) Zirvesi’nden itibaren bu vehamet açıkça ifade edilmiş ve gereken ortak çalışma süreci başlamıştır. “Özgürlük, güvenlik ve adalet alanında” işbirliği hatta ortak çalışmanın arttırılması ve derinleştirilmesi çabası 2009 Lizbon Antlaşması ile kurumsal bir boyuta ulaşmıştır. Avrupa bütünleşmesinin birçok alanında olduğu gibi adli işbirliği de olayların akışına göre eksik ve yavaş ama nihayetinde ilgili, içerikli ve dinamik ilerlemiştir.
Bu çerçevede Avrupa Polis Teşkilatı kurumsal olarak AB düzeyinde Avrupa Konseyi’ne, Adalet ve İçişleri Bakanlar Konseyi’ne bağlıdır. Bu konsey, Avrupa Parlamentosu ile beraber Avrupa Polis Teşkilatı’nın ana sorumlusu olarak yöneticileri atamakta, bütçeyi onaylamaktadır. Gene Avrupa Parlamentosu ile beraber Avrupa Polis Teşkilatı’nın görev alanı ile ilgili olarak düzenlemeleri yapabilmekte ve bu meclise yıllık faaliyet raporları sunmaktadır. Europol, Avrupa Parlamentosu’nun 11 Mayıs 2016 tarihli yasal düzenlemesi ile terörizm, siber suçlar ve benzer ciddi organize suçlar konusunda edindiği yetkilerle hareket etmektedir. Bu düzenleme Avrupa Polis Teşkilatı’nın üye devletlerin adli makamları ile işbirliğini de güçlendirmektedir. Avrupa Parlamentosu ile birlikte çalışmaya gösterilen önem hem Avrupa bütünleşmesinin en çok eleştirilen konularından biri olan demokrasi eksiğinin giderilmesine katkı hem de üye devletler nezdinde de işbirliğini arttıracak bir yasama desteği olarak görünmektedir.
Europol temel olarak AB üye devletlerinin ihtiyaçlarına cevaben hareket etmektedir ve suç analizleri yapmaktadır. Üye devletlerin başlattığı soruşturmaları desteklemektedir fakat Europol görevlileri 1400 görevli ve 246 irtibat görevlisi ile bilfiil soruşturma veya tutuklama yapmamaktadır. Genel olarak uluslararası bir yaklaşım ve işbirliği gerektiren suçlarla ilgilenmektedir. Bu açıdan Avrupa bütünleşmesi içinde üye devletlerin kurumlarının ağırlıklı olduğu alanlardan biri olduğu söylenebilir. Henüz ulusötesi veya ulusüstü bir kurumlaşmadan bahsetmek mümkün görünmemektedir çünkü bizzat kendi tanıtımı da ulusötesinden veya ulusüstünden ziyade uluslararası işbirliğine bir vurgu içermektedir.
Hangi suçlara öncelik tanınacağı EMPACT denilen mekanizma tarafından belirlenmektedir. EMPACT, adli tehditlere karşı Avrupa çok yönlü platformu olarak sunulan bir mekanizmadır. AB’nin iç güvenliğine bütünleşik bir yaklaşım geliştirmek ve dış sınırların kontrolünden bilgi yönetimi, eğitim ve önleme hizmetleri de içeren adli işbirliğine uzanan bir yelpazede etkinliklerle ilgilidir. Gene üye devletlerle AB kurumlarının ortak çalışmalarına dayanmaktadır dolayısıyla buna bağlıdır. 2012’den itibaren 3 aşamada yenilenen etkinliklerde bulunmuştur. 2022-2025 dönemi için öncelikler şöyle sıralanmıştır: mafya gibi organize yüksek riskli suç ağları, siber suçlar, insan kaçakçılığı, çocuk cinsel istismarı, göçmen kaçakçılığı, uyuşturucu kaçakçılığı, para sahteciliği (kalpazanlık) ve kara para aklama gibi ekonomik ve finansal suçlar, tarihi eser kaçakçılığı dahil fikri ve sınai mülkiyet suçları, hayvan ve bitki kaçakçılığı veya atıklar gibi doğal çevre suçları ve silah kaçakçılığı.
Europol’ün bütün bu etkinliklerinin kamu düzeninin korunması ve insanların güvenliğine ilişkin -aşağıda önerilerdeki haberlerde de görülebileceği üzere- gayet olumlu sonuçları gözlemlenebildiği gibi insan hakları açısından da -elbette- eleştiriye açık olmuştur. Mülteci karşıtlığının mültecilerin suçla eşleştirilmesi yönündeki propagandalarına yanıt olmakta yetersiz olduğu söylenebilir. Bütün büyük ve başarılı operasyonlara rağmen mafya gibi organize suçlarla mücadelede çeşitl yolsuzluklar nedeniyle de eksik kaldığı eleştirileri getirilebilir. Europol’ün bilgi toplama faaliyetleri çerçevesinde insan haklarını ihlal ettiği ve toplanan bazı kişisel verilerin silinmesi gerektiği de aktarılmıştır. Nihayetinde, Avrupa bütünleşmesinin beklenenin altında ilerlediği adalet ve içişleri bağlamında yer almaktadır ve 2010’ların küresel ve bölgesel çalkantılarından da elbette etkilenmiştir. Avrupa’nın bütün eksiklikleri ve -haklı- eleştirilere rağmen benzersiz ve -her şeye rağmen- başarılı bütünleşmesinde adalet önemli bir alan, konu ve tartışma olmayı ve sürdürmektedir. Böylece de çok yönlü tartışmalarla dolu ve daha geniş uluslararası işbirliği bağlamında yer almaktadır.
Daha fazlası için:
Okuma Önerileri:
İzleme Önerileri:
Dr. İnan Ruma, İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde görev yapmaktadır. Akademik derecelerini ODTÜ ve Paris-1 Panthéon-Sorbonne Üniversitesi’nden almıştır. Çeşitli dönemlerde Bosna Hersek ve Kosova’daki AGİT misyonlarında çalıştı. Ekonomi Politik, Balkanlar, Rusya, Avrasya ve artık kaçınılmaz hale gelen Türk Dış Politikası üzerine çalışmaktadır. Doğa ile uyumlu yaşamın, emeğin ve özgürlüğün esas olduğunu düşünüyor.
